چکیده: یکی از بدترین و بدنامترین اشکال کاپیتولاسیون در تاریخ معاصر ایران، سرانجام مبدأ بروز تحول عظیمی چون انقلاب اسلامی شد و صورت بیشرمانه کاپیتولاسیون را برای همیشه در اذهان ملت های جهان آشکار نمود. هر چند که مبارزه با لایحه آمریکایی کاپیتولاسیون توسط حضرت امام (ره) و حمله شدید ایشان به شاه و آمریکا موجب عصبانیت آنها و تبعید امام (ره) شد اما اثری با شکوه در تاریخ ایران و جهان بر جای گذاشت و سرانجام زمینههای نهضت اسلامی را فراهم ساخت. این مقاله نگاهی دارد به پرونده کاپیتولاسیون در ایران.
شاید کسی نمیدانست که سلطان سلیمان اول، پادشاه عثمانی، با امضای عهدنامه سال 1914 ه.ش و اعطای اولین امتیاز رسمی دادرسی کنسولی به فرانسه، بنیان سنت ضداستقلالی کاپیتولاسیون را در خاورمیانه پیریزی میکند. سنتی که اگر چه قدمت آن به قرنها قبل از آن باز میگشت اما شکل یک جانبه و تحمیلی آن به تازگی نمودار گشته بود و میرفت تا با انحطاط و ضعف دولت عثمانی در قرن دوازدهم سایه شوم خود را بر عثمانی و کشورهای اقماری آن و سپس کل منطقه خاورمیانه بگستراند. یکی از بدترین و بدنامترین اشکال کاپیتولاسیون در تاریخ معاصر ایران، سرانجام مبدأ بروز تحول عظیمی چون انقلاب اسلامی شد و صورت بیشرمانه کاپیتولاسیون را برای همیشه در اذهان ملت های جهان آشکار نمود. هر چند که مبارزه با لایحه آمریکایی کاپیتولاسیون توسط حضرت امام (ره) و حمله شدید ایشان به شاه و آمریکا موجب عصبانیت آنها و تبعید امام (ره) شد اما اثری با شکوه در تاریخ ایران و جهان بر جای گذاشت و سرانجام زمینههای نهضت اسلامی را فراهم ساخت.
طرحهای عمرانی در حکم نبض اقتصاد جامعه هستند. به اعتبار این طرحها، سرمایهگذاریهای دولتی محقق و بههمراه سرمایهگذاریهای بخش خصوصی رشد اقتصادی را موجب میشوند. فعالیتهای مربوط به طرحهای عمرانی کشور،عمدتا پس از شکلگیری برنامههای توسعه اقتصادی ـ اجتماعی دنبال و از محل درآمدهای عمومی مربوط به بودجه دولتتأمین شده است. از این رو، موفقیت طرحهای مزبور به معیار برجستهای در سنجش و قضاوت در عملکرد دولتها تبدیلمیشود و بازتابی از کارایی و اثربخشی شیوههای مدیریت در کشور به شمار میرود.
اکثر طرح (پروژه)های20 عمرانی در حال حاضر با مشکل طولانی شدن مدت اجرا و چند برابر شدن هزینه اتمام مواجههستند. طولانی شدن مدت اجرای طرحها به معنای معطل ماندن منابع مالی و فیزیکی کشور به صورت طرحهای نیمه تمام وافزایش هزینه تمام شده طرحها و نیز نشان دهنده آن است که متناسب با اعتبارات عمرانی مصرف شده ظرفیتهای جدید بهوجود نمیآید. چنانچه هزینه فرصت (نبود سود) حاصل از معطل ماندن منابع نیز به هزینه تمام شده طرحها اضافه شود عدمکارایی نظام اجرایی طرحهای عمرانی کشور وضوح بیشتری پیدا میکند.
تسریع در بهره برداری از این پروژهها با توجه به ارزش زمانی پول صرف شده و همچنین به حداقل رساندن هزینههایاجرای آنها و حفظ و بهبود کیفیت اجرا، عوامل موفقیت پروژههای عمرانی به شمار میرود.
در این مقاله، پس از مروری گذرا به مفاهیم پروژه، مدیریت پروژه و سیستمهای اجرای آن، طرحهای عمرانی کشور وفرایند تصویب و اجرای آنها مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. پس از بررسی مسایل و مشکلات موجود در طرحهای عمرانیو طبقه بندی آنها، در پایان مقاله پیشنهادهایی ارایه میشود.