تعداد صفحه: 28
نوع فایل: Word
فرمت فایل: docx
*** قابل ویـرایش
فهرست مطالب
تاریـخچه تأسـیس مـدرسـه
نـظام اداری مـدارس :
ویـژگیـهای فـضای مـعماری مــدارس :
موقـعیت جغرافیـایی استـان گلـستان
مختصات جغرافیایی این استان عبارت است از :
** جغرافیایی استان گلستان
پـیشینه تـاریـخی استـان
بافـت قـدیم گـرگـان :
موقـعیت جغرافیـایی مـدرسه عـمادیـه
تاریـخچه مـدرسه عـمادیـه
مشـخصـات بنـا
ایـوان غـربـی
ایـوان شـرقـی
ایـوان جـنـوبـی
ایـوان شـمالــی
حـجـره هـا
حـیـاط
تـزئـینـات
تاریـخچه تأسـیس مـدرسـه
پیش از اسلام دو عامل مهم اداری و مذهبی موجب پیدایش فضای آموزشی شد .دستگاههای اداری و مذهبی کشور همزمان باهم در دوره ساسانیان به گونه ای توسعه یافت که از یک سوء افزایش تعداد و منزلت دبیران منجر به تکوین طبقه ای خاص از آنان شد و از سوی دیگر صدها آتشکده ساخته شد .برای تأمین هر بیان ،مبلغان مذهبی به هزاران موبد نیاز داشت.
آموزش علوم اداری و مذهبی در همه دوره ها از یکدیگر متمایز نبود.بلکه حداقل در برخی از اوقات در دوره ساسانیان در یک فضا به وسیله موبدان صورت می پذیرفت .آموزش بیشتر جنبه طبقاتی داشت و فقط گروهها و قشرهای معینی می توانستند از آن بهره ببرند.فضای آموزشی نیز اغلب در مجاور مراکز اداری و سلطنتی یا مراکز مذهبی جای داشتند.
پس از ورود اسلام به ایران، دو عامل مهم، یعنی نخست افزایش و گسترش منابع فقه و علوم مذهبی و کارکردهای اجتماعی آن و دوم رقابتهای مذهبی ـ سیاسی موجب تکوین مدرسه ها شد.رقابت و کشاکش بین پیروان هر یک از مذاهب اربعه وجود داشت.درگیری بین گروهها مذکور در زمان غزنویان و سپس سلجوقیان به اوج خود رسید و هر یک از گروهها برای ترویج آئین خود و ابطال عقیده سایر گروهها مجبور بود واعظان و مبلغان کار آزموده ای تربیت کند.
خواجه نظام الدین نخستین کسی بود که برای مبارزه با اسماعیلیان و دیگر گروههای رقیب، تعداد قابل ملاحضه ای مدرسه با تشکیلاتی منظم احداث کرد .اهمیت سیاسی مدرسه ها در حیات کشور چنان بود که خواجه، طلاب را از'' سپاهیان شب'' لقب داده بود.
سنت تأسیس مدرسه را سلاطین ، حکام ،وزرا و بزرگان و همچنان ادامه دادند.این سنت ضمن آنکه از جهت ازدیاد تعداد مدرسه ها و صرف هزینه های شایان توجهی برای گسترش علوم مذهبی،از جنبه های سود مندی برخورداربود،اما عواقب زیانباری نیز در پی داشت ؛زیرا همواره بانیان مدرسه ها شرطی هم در زمینه نوع مذهب طلاب و مدرسان و درسها و کتابهایی که باید مورد مباحثه قرار می گرفت،وضع می کردند و به این ترتیب مانع رشد و اعتلای
همه جانبه علوم مذکور می شدند.چنین مدرسه هایی اغلب عاملی در جهت تشدید تعصبات و کشاکشها محسوب می شدند .فقط تعداد از مدرسه ها، بویژه مدرسه هایی که علمای آگاه احداث میکردند ،ازاین وضع مستثنی بودند.
فضای معماری مدارس همزمان با تحولی که در معماری مساجد در دوره سلجوقیان بوقوع پیوست،دگرگون شد و به شکل چهار ایوانی در آمد.طرح چهار ایوانی که حداقل از دوره اشکانیان شناخته شده بود و بکار می رفت، چنان مورد استقبال قرار گرفت و گسترش یافت که خارج از مرزهای ایران نیز مورد بهره برداری واقع شد،نحوه استفاده از فضا در مدرسه هایی که به مذاهب اربعه اختصاص می یافت ة به این ترتیب بود که هر ایوان به انضمام جبهه ای از فضای مجاور آن برای پیروان یک مذهب در نظر گرفته می شد.با توجه به آنکه طرح مدارس مهم را در یک طبقه بندی کلی می توان به مدارس دو ایوانی ةچهار ایوانی (دو محوری) تقسیم کرد، اما تنوع طرحها،بویژه در مساجد و مدرسه ها چنان است که کمتر می توان دو یا چند مدرسه را یافت که کاملاً شبیه هم باشند.اغلب مدارس بزرگ در جوار یا امتداد بدنه بازار و راسته های اصلی شهر احداث می شدند علاوه بر آن تعدادی مدرسه نیز در محله های بزرگ شهر بوسیله اعیان و بزرگان محلی احداث می شد.
بطور خلاصه مدرسه را می توان به عنوان بنیه آموزشی متعالی تر، معمولاً شبانه روزی هم هست، توصیف کرد. بنیانی که در آن علوم سنتی اسلامی ـ یعنی حدیث، تفسیر ، فقه و جزء آن ـ تدریس می شد.مدرسه بر خلاف اغلب گونه های بنای اصلی اسلامی، از آن قرن بحرانی که فرهنگ اسلامی نوپا در حال تسلط یافتن بر تمدنهای مجاور خود بود حاصل نگردید .سنتهای هزار ساله باستانی و سرزمینهای خاورمیانه که بوسیله امپراتورهای بیزانسی و ساسانی ایران ارائه شدند، نشانی محو نشدنی را بر مسجد ، مناره ، آرامگاه به یکسان بر جای نهادند .با و جود این، مدرسه پاسخی به نیازهای مخصوص جامعه مسلمانان بود مدرسه بنایی سفارش شده بود که به منظور خدمت به نهادی مناسب یافت که خود نوعی بدعت سنجیده و حساب شده به شمار می آمد به علاوه مدرسه عبارت بود از ایجاد نوعی تمدن خودگردان، ریشه دار و در اوج دستاوردهای خود.
نخستین مدرسه های ثبت شده در منابع مکتوب ة در شرق ایران و در اوایل قرن چهارم هــ . و (دهم میلادی )است.از قرن چهارم هــ . ق و شاید قبل از آن ، اخبار ، اطلاعات ، علوم مذهبی و علمی ـ از طریق بحث و کفتگو و مناظره این نبود که در همان مسجدی بخوابند که در آن درس گرفته اند . نخست مدرسه اتاقی در خانه خود معلم بود و هدف آن مسلماً فراهم کردن محیطی بود که در آن به دانش آموزان درس دهند، نه که منزلی هم در اختیارشان بگذراند و بعدها مدرسه به صورت چیزی رسمی و دائمی تکوین یافت.
اصــول و انـدامهـای اصـلی مـدرسـه بعد از مسجد مهمترین بنای عمومی از بناهای درون شهری مدرسه است که به شرح آن می پردازیم :
مکان خاصی نداشته است و معمولاً در خانه ، بالاخانه ، سرکوچه یا در خانه ملا بود و مقدمات الفباء ،قرآن خواندن آنرا فرا میگرفتند.
در دوسطح بوده است . یکی سطح مقدماتی شامل صرف و نحو ، ادبیات فارسی ، علوم فقهی که در واقع حکم مدرسه متوسطه را داشته است.
دوم درس خارج : در بعـضی از قسـمتهای بنا مــدرسه برای درس خارج یا درس تخصص مکانی در نظر گرفته شده اسـت . درس خارج محضر به مباحث مذهبی نبوده و درسهایی مثل ریاضیات ، موسیقی و ..... نیز در آنجا تدریس می شده است افرادی مثل بو علی سینا ، ذکریای رازی از این مدارس بیرون آمدند. مدرسه به دلیل شرایط کسانی که در آنجا به تحصیل می پرداختند فضاهای مختلفی داشته است.
طلبه ها با مبلغ کمی که در اختیار مدارس قرار می گرفته ، زندگی مختصری داشته اند و این خیلی خوب بوده و باعث می شد تا کوشا و زحمتکس شوند و رنج مردم کم در آمد را بفهمند، به آنها معمولاً حجره ای کوچک می دادند که خود آپارتمان یک نفره کاملی بود.