تعداد صفحه: 12
نوع فایل: Word
فرمت فایل: docx
*** قابل ویـرایش
فهرست مطالب
مقدمه
اهمیت دریای خزر برای ایران
سیاستهای اقتصادی ایران در دریای خزر
نقش دریای خزر در اقتصاد سیاسی ایران
تاثیر شرایط سیاسی حاکم بر مباحث انرژی دریای خزر
عوامل سیاسی
نتیجه گیری
منابع:
مقدمه
دریای خزر واقع در شمال ایران، پهنه ای آبی است که بیش از ۳۶۰ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و از گذشتههای دور شکل گیری استقرارگاههای ساحلی پیرامون دریای خزر در قلمرو ایران به نوعی با حیات این دریا گره خورده است. جنگل داری، ماهیگیری، کشاورزی و استفاده از سواحل آن در بخش صنعت توریسم و حمل و نقل دریایی، واردات، صادرات و تجارت با بنادر ساحلی آن از دیرباز ساختار اقتصادی منطقه را شکل داده است.
اگرچه منطقه ی دریای خزر از زمان های گذشته به لحاظ اقتصادی دارای ارزش و اهمیت خاصی بوده است. اما با پیدایش منابع نفت و گاز و همچنین فروپاشی دیوار آهنین و سقوط نظام کمونیستی در شوروی سابق، اهمیت و موقعیت ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک آن افزایش یافت. از این رو، نوشتار حاضر، به بررسی اهمیت و جایگاه دریای خزر در اقتصاد سیاسی ج.ا.ایران می پردازد.
اهمیت دریای خزر برای ایران
با این که منابع اصلی نفت و گاز ایران در خلیج فارس متمرکز است، لیکن منطقه خزر برای این کشور از اهمیتی استراتژیک برخوردار بوده و اساسا این منطقه عمق استراتژیک ج.ا.ایران را تشکیل می دهد. در همین راستا، نکته قابل تامل همانا نگرانی های ژئوپلیتیکی ایران است. در واقع، همسایگان جوان ایران در شمال از اراده سیاسی چندان مستقلی برخوردار نیستند و بنابراین حضور فعال امریکا و متحدان غربی در کنار دروزارهای شمالی ایران، تهران را به ناچار به دیپلماسی واکنشی ساخته است. در این راستا، سیاست ایران در دریای خزر بر سه پایه استوار است:
-تامین امنیت مرزهای شمالی از طریق کمک به شهرهای ساحلی دریای خزر در جهت حفظ و تقویت ثبات و امنیت منطقه ای؛
-توسعه روابط با دول منطقه در چارچوب جلوگیری از تقویت حضور و نفوذ دول و قدرت های خارجی در این منطقه؛
- تقویت روابط دوجانبه با روسیه و ترکیه به منظور نفوذ بیشتر در آسیای مرکزی و قفقاز و تفاهم برای همکاری بیشتر منطقه ای
از نظر دولت ایران، برقراری مناسبات مستحکم با روسیه می تواند مانعی جدی در مقابل افزایش نفوذ دول غرب در این منطقه باشد.
سیاستهای اقتصادی ایران در دریای خزر
ایران تاکنون به دلایل متعددی از جمله عدمتحقق رژیم حقوقی متناسب و فراگیر در این دریاچه نتوانسته از این خوان نعمت آنگونه که شایسته است متنعم شود؛ از این رو موضوع دریای خزر یکی از پاشنه آشیلهای دستگاه دیپلماسی کشورمان است که با همه تلاشها و مذاکرات و رایزنیها، دستاورد قابل توجهی در سالهای اخیر به همراه نداشته و هنوز توافق خاصی برای تدوین رژیم حقوقی دریای خزر حاصل نشده است.
دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان در غرب منطقه موسوم به آسیای مرکزی قرار گرفته و این مهم با وجود تاثیرات بسزایش در معاهدات بینالمللی توانسته به عنوان یکی از مهمترین چالشهای منطقهای مطرح شود و تا به امروز به دلیل نقش عظیم دریای خزر و روابط کشورهای حاشیه این دریا حوادثی اتفاق افتاده که از رهگذر این گزارش به بیان سیاست های اقتصادی ایران در دریای خزر می پردازیم.
- بهرهبرداری از منابع انرژی: در حالی که تمام کشورهای حاشیه خزر به بهرهبرداری از منابع انرژی خزر میپردازند، ایران تنها کشوری است که تاکنون دست به چنین کاری نزده است. از این رو توجه بیشتر به استخراج منابع انرژی خزر باید به یکی از سیاستهای اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مبدل شود.
- استفاده از موقعیت ژئوپلیتیک ایران: کشورهای ساحلی خزر بدون استفاده از راههای مواصلاتی ایران نمیتوانند تجارت موفقی با دنیا داشته باشند و این مسئله ناشی از موقعیت بیبدیل ایران بین دو حوزه بسیار مهم دریای خزر و خلیجفارس است. این موقعیت به لحاظ جغرافیایی چنان جایگاهی به ایران بخشیده که در حملونقل و تبادل کالا و خدمات اعم از جادهای، ریلی و دریایی و حتی هوایی بین دو حوزه شمال و جنوب و حتی شرق و غرب و همچنین انتقال انرژی، نقشی بیبدیل و غیر قابل همانندی دارد. همین امر موجب شده که ترکمنستان و جمهوری آذربایجان به شدت به ایران وابستگی ژئوپلیتیک داشته باشند و منافع و اهداف ملی آنها به ارزشها و مزیتهای جغرافیایی ایران پیوند بخورد. در نتیجه ایران باید بیش از پیش به استفاده از موقعیت ژئوپلیتیک خود بپردازد.